Endometrioza to przewlekła, często bolesna choroba, która dotyka nawet 10–15% kobiet w wieku rozrodczym. Mimo że jej objawy mogą być bardzo uciążliwe, droga do diagnozy potrafi zająć średnio aż 7 lat. Na czym dokładnie polega ta choroba i dlaczego jest tak trudna do rozpoznania?
Czym jest endometrioza?
Endometrioza polega na tym, że tkanka przypominająca endometrium – czyli błonę śluzową wyściełającą wnętrze macicy – zaczyna rosnąć poza macicą. Te nieprawidłowo zlokalizowane komórki reagują na zmiany hormonalne w cyklu miesiączkowym, co prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego, bólu i często także do powstawania zrostów i blizn. Tkanka ta może lokalizować się m.in. na jajnikach, jajowodach, otrzewnej, jelitach, pęcherzu moczowym, a nawet poza jamą brzuszną – np. w płucach czy mózgu.
Rodzaje endometriozy
Wyróżniamy kilka postaci endometriozy, w zależności od jej lokalizacji:
- Endometrioza otrzewnowa – tkanka pojawia się na powierzchni otrzewnej.
- Endometrioma – torbiel endometrialna na jajniku, znana też jako “czekoladowa torbiel”.
- Endometrioza głęboka – nacieka sąsiadujące struktury miednicy.
- Endometrioza jelitowa lub pęcherzowa – obejmuje jelita lub pęcherz moczowy.
- Endometrioza pozabrzuszna – występuje poza jamą brzuszną, np. w płucach.
- Endometrioza jatrogenna – powstała w wyniku operacji (np. cesarskiego cięcia).
- Adenomioza – tkanka endometrialna wrasta w mięsień macicy.
Jakie są objawy endometriozy?
Objawy endometriozy są bardzo zróżnicowane – niektóre kobiety nie mają żadnych symptomów, podczas gdy inne zmagają się z bólem uniemożliwiającym normalne funkcjonowanie. Najczęstsze objawy to:
- Bolesne miesiączki – aż u 60–80% kobiet z endometriozą.
- Przewlekły ból miednicy – niezależny od cyklu miesiączkowego.
- Ból podczas stosunku płciowego – zwłaszcza przy zmianach w miednicy mniejszej.
- Ból przy oddawaniu moczu lub stolca – nasilający się podczas miesiączki.
- Problemy z płodnością – dotykają 30–50% kobiet z endometriozą.
- Zmęczenie, wzdęcia, nudności, a czasem także bóle barku, pleców, klatki piersiowej.
Skąd się bierze endometrioza?
Przyczyny endometriozy nie są do końca poznane. Najbardziej prawdopodobne teorie obejmują:
- Wsteczną menstruację – komórki endometrium cofają się do jamy otrzewnej przez jajowody.
- Implantację podczas zabiegów chirurgicznych – np. po cesarskim cięciu.
- Metaplazję – komórki otrzewnej zmieniają się w komórki endometrialne.
- Rozsiew przez krew lub limfę.
- Czynniki genetyczne, immunologiczne, hormonalne i środowiskowe.
Do czynników ryzyka należą m.in. wczesne miesiączki, obfite i częste krwawienia, nierództwo, wysoki poziom estrogenów, niski BMI oraz występowanie choroby w rodzinie.
Jak diagnozuje się endometriozę?
Rozpoznanie endometriozy bywa trudne i często opóźnione, co wynika z niespecyficznych objawów i ich podobieństwa do innych schorzeń, takich jak zespół jelita drażliwego czy torbiele jajników. Proces diagnostyczny zaczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz zbiera informacje o dolegliwościach, cyklu miesiączkowym, płodności oraz historii rodzinnej.
Kolejnym krokiem jest badanie ginekologiczne, w tym badanie palpacyjne miednicy, które może ujawnić nieprawidłowości, takie jak zgrubienia, torbiele czy zrosty. W niektórych przypadkach wykonuje się także badania przezpochwowe i przezodbytnicze, które dostarczają więcej informacji na temat rozprzestrzenienia zmian.
Badania obrazowe
W diagnostyce endometriozy stosuje się różne techniki obrazowania:
- USG przezpochwowe – szczególnie przydatne w wykrywaniu torbieli jajników (endometriom).
- USG przezbrzuszne – pomocne w ocenie większych zmian w obrębie jamy brzusznej.
- MRI (rezonans magnetyczny) – pozwala na dokładną ocenę zmian, zwłaszcza przy podejrzeniu endometriozy głębokiej.
W niektórych przypadkach stosuje się również sonowaginografię, która oferuje większą precyzję obrazowania narządów miednicy mniejszej.
Laparoskopia – złoty standard
Najdokładniejszym i najpewniejszym sposobem rozpoznania endometriozy pozostaje laparoskopia. To małoinwazyjna procedura chirurgiczna, pozwalająca na bezpośrednie obejrzenie zmian w jamie brzusznej, pobranie materiału do badań histopatologicznych, a nawet jednoczesne usunięcie ognisk choroby.
Oprócz tego dostępne są nowoczesne testy molekularne, takie jak EndoRNA qRT-PCR, analizujące próbki endometrium w celu wykrycia charakterystycznych zmian genetycznych. Wspomagająco wykorzystuje się też oznaczenie poziomu markera CA-125 we krwi, choć nie jest to metoda wystarczająco specyficzna.
Jak leczyć endometriozę?
Endometrioza to choroba przewlekła, na którą obecnie nie ma trwałego lekarstwa. Leczenie ma na celu złagodzenie objawów, poprawę płodności i jakości życia oraz zapobieganie nawrotom. Wybór metody zależy od wieku pacjentki, nasilenia objawów, lokalizacji zmian i planów prokreacyjnych.
Leczenie farmakologiczne
Najczęściej stosowane grupy leków to:
- NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) – łagodzą ból, szczególnie podczas miesiączki.
- Antykoncepcja hormonalna – tabletki, plastry, pierścienie – stabilizują gospodarkę hormonalną.
- Progestageny – w formie tabletek, wkładek (np. Mirena), implantów lub zastrzyków; hamują wzrost zmian.
- Agoniści i antagoniści GnRH – obniżają poziom estrogenów, wywołując stan podobny do menopauzy.
- Inhibitory aromatazy – stosowane u kobiet z zaawansowaną postacią choroby.
- SPRM i nowsze leki – takie jak elagoliks czy linzagoliks, dają nadzieję na skuteczniejsze leczenie z mniejszymi skutkami ubocznymi.
Leczenie chirurgiczne
W przypadku nieskuteczności farmakoterapii lub planowania ciąży rozważa się leczenie operacyjne. Najczęściej wykonywaną procedurą jest laparoskopia – pozwala na precyzyjne usunięcie ognisk choroby, zrostów i torbieli. W trudniejszych przypadkach stosuje się chirurgię robotyczną (np. system da Vinci) lub laparotomię – otwartą operację. W wyjątkowo ciężkich sytuacjach możliwa jest histerektomia (usunięcie macicy), choć nie zawsze prowadzi to do ustąpienia objawów.
Metody wspomagające
Wsparcie leczenia endometriozy może obejmować również:
- Dietę przeciwzapalną – opartą na warzywach, owocach, tłuszczach roślinnych, omega-3.
- Fizjoterapię – terapię manualną, ćwiczenia, masaże, hydroterapię.
- Metody alternatywne – jak akupunktura, ziołolecznictwo czy suplementy (np. magnez, witaminy z grupy B).
- Wsparcie psychologiczne – psychoterapia indywidualna lub grupowa pomaga w radzeniu sobie z przewlekłym bólem.
Coraz częściej stosuje się podejście zintegrowane, łączące leczenie farmakologiczne, chirurgiczne i wspomagające – wszystko po to, by jak najlepiej dopasować terapię do potrzeb konkretnej pacjentki.
Podsumowanie
Endometrioza to skomplikowana, przewlekła choroba, która znacząco wpływa na jakość życia wielu kobiet. Mimo postępu medycyny, jej rozpoznanie nadal często bywa opóźnione, a leczenie wymaga indywidualnego podejścia i wielospecjalistycznej opieki.
Objawy mogą być bardzo zróżnicowane – od bólu miesiączkowego, przez przewlekły ból miednicy, aż po trudności z zajściem w ciążę. Choć przyczyny endometriozy nie są jeszcze do końca poznane, wiemy, że choroba może mieć podłoże genetyczne, hormonalne i immunologiczne. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i szerokiemu wachlarzowi terapii, możliwe jest skuteczne łagodzenie objawów oraz poprawa komfortu życia pacjentek.
Wczesna diagnoza oraz indywidualnie dobrany plan leczenia – farmakologiczny, chirurgiczny lub wspomagający – mają kluczowe znaczenie. Trwają również badania nad nowymi sposobami terapii, które w przyszłości mogą zaoferować jeszcze skuteczniejsze rozwiązania.
Skonsultuj się z lekarzem online
Jeśli podejrzewasz u siebie objawy endometriozy lub zmagasz się z bólem, który utrudnia codzienne funkcjonowanie – nie zwlekaj z pomocą. Na naszej stronie e-medycy.pl możesz szybko i wygodnie umówić się na konsultację online z lekarzem ginekologiem. Wczesne rozpoznanie to pierwszy krok do poprawy Twojego zdrowia i komfortu życia.
Zadbaj o siebie – zacznij już dziś!