Denga, znana również jako gorączka krwotoczna denga (DHF) lub zespół wstrząsu denga (DSS), to wirusowa choroba przenoszona przez komary, stanowiąca poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego w ponad 100 krajach na całym świecie. Rocznie dochodzi do około 390 milionów zakażeń, z czego około 96 milionów ma objawy kliniczne. Choroba ta nie ogranicza się już tylko do regionów tropikalnych – staje się coraz bardziej powszechna w Europie.
Etiologia i epidemiologia
Denga jest wywoływana przez wirusa dengi (DENV), który należy do rodziny Flaviviridae. Rodzina ta obejmuje również wirusy odpowiedzialne za żółtą febrę, Zachodni Nil i Zika. Istnieją cztery serotypy wirusa dengi (DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4). Zakażenie jednym z serotypów nie daje odporności na pozostałe, a ponowne zakażenie innym serotypem może prowadzić do cięższych form choroby, takich jak DHF czy DSS.
Wirus dengi jest przenoszony przez ukąszenia samic komarów z rodzaju Aedes, głównie Aedes aegypti oraz Aedes albopictus, znany także jako komar tygrysi. Komary te są aktywne głównie w ciągu dnia i rozmnażają się w stojącej wodzie, takiej jak doniczki, opony czy wiadra.
Komar tygrysi zadomowił się już w 13 europejskich krajach, w tym we Włoszech, Francji, Hiszpanii i Niemczech. Globalne ocieplenie spowodowane zmianami klimatycznymi sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób tropikalnych, takich jak denga. WHO informuje, że w 2023 roku zaobserwowano gwałtowny wzrost lokalnej transmisji dengi przez komary tygrysie.
Objawy i przebieg kliniczny
Po ukąszeniu przez zakażonego komara, okres inkubacji wirusa dengi wynosi zazwyczaj od 4 do 10 dni. Choroba może przebiegać bezobjawowo lub z łagodnymi objawami przypominającymi grypę. Typowe objawy dengi to:
- Wysoka gorączka (nawet do 40°C)
- Silne bóle głowy
- Bóle mięśni i stawów, znane jako “gorączka łamiąca kości”
- Wysypka skórna
- Nudności i wymioty
- Ból brzucha
- Krwawienie z nosa lub dziąseł
- Ból za oczami
W cięższych przypadkach denga może przekształcić się w gorączkę krwotoczną denga (DHF), która charakteryzuje się uszkodzeniem naczyń krwionośnych, prowadzącym do krwawień wewnętrznych, wysięku osocza, trombocytopenii oraz zaburzeń krzepnięcia. Najcięższą postacią choroby jest zespół wstrząsu denga (DSS), który może prowadzić do wstrząsu hipowolemicznego, niewydolności wielonarządowej, a nawet śmierci.
Czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu
Czynniki zwiększające ryzyko ciężkiego przebiegu dengi to:
- Wiek (dzieci i osoby starsze)
- Płeć żeńska
- Ciąża
- Przewlekłe choroby, takie jak cukrzyca czy astma
- Ponowne zakażenie innym serotypem wirusa
Diagnostyka, leczenie i zapobieganie
Diagnostyka
Rozpoznanie dengi opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz testach laboratoryjnych. Kluczowe metody diagnostyczne to:
- Test ELISA wykrywający przeciwciała przeciwko wirusowi dengi (IgM i IgG).
- Test PCR wykrywający materiał genetyczny wirusa.
- Badania krwi, obejmujące morfologię, parametry krzepnięcia oraz próby wątrobowe.
Leczenie
Nie istnieje specyficzne leczenie dengi. Terapia koncentruje się na łagodzeniu objawów, takich jak gorączka i ból, oraz na utrzymaniu odpowiedniego poziomu nawodnienia. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja i intensywna opieka medyczna, obejmująca:
- Płynoterapię w celu uzupełnienia płynów ustrojowych.
- Transfuzje krwi, jeśli dochodzi do poważnych krwawień.
- Leczenie wspomagające, mające na celu stabilizację stanu pacjenta.
Zapobieganie
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania dendze jest unikanie ukąszeń komarów. Zaleca się:
- Stosowanie repelentów owadobójczych.
- Noszenie ubrań z długimi rękawami i nogawkami.
- Używanie moskitier.
- Eliminowanie miejsc, w których mogą rozmnażać się komary, poprzez regularne opróżnianie pojemników z wodą.
W niektórych krajach dostępna jest szczepionka przeciwko dendze (Dengvaxia). Jest ona zalecana głównie osobom, które już wcześniej chorowały na dengę, ponieważ jej skuteczność jest ograniczona.
Denga na świecie
Denga występuje głównie w regionach tropikalnych i subtropikalnych, takich jak Azja Południowo-Wschodnia, Afryka, Ameryka Południowa i Środkowa oraz Karaiby. W ostatnich latach odnotowuje się także wzrost liczby przypadków dengi w Europie Południowej, co jest związane z globalnym ociepleniem i zmianami klimatycznymi sprzyjającymi rozprzestrzenianiu się chorób tropikalnych.
Denga a COVID-19
Pandemia COVID-19 wpłynęła na walkę z dengą, utrudniając diagnostykę i leczenie oraz ograniczając dostęp do opieki zdrowotnej. Objawy dengi i COVID-19 mogą być podobne, co stanowi dodatkowe wyzwanie dla służb zdrowia.
Podsumowanie
Denga to poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, szczególnie w regionach tropikalnych i subtropikalnych. Chociaż nie istnieje specyficzne leczenie, wczesne rozpoznanie i odpowiednie postępowanie mogą zapobiec powikłaniom i zmniejszyć ryzyko zgonu. Kluczową rolę w zapobieganiu odgrywa unikanie ukąszeń komarów oraz eliminacja ich siedlisk.
