Syncytialny wirus oddechowy (RSV) to wirus RNA z rodziny pneumowirusów, który atakuje komórki nabłonka dróg oddechowych. Jest to jeden z najczęstszych wirusów wywołujących infekcje układu oddechowego, szczególnie u dzieci poniżej 2. roku życia.
Nazwa wirusa pochodzi od charakterystycznego procesu, jaki zachodzi w zakażonych komórkach – zlewają się one w duże, wielojądrowe struktury zwane syncytiami. RSV dzieli się na dwa podtypy:
- RSV A – częściej powoduje cięższy przebieg infekcji,
- RSV B – choć również groźny, zazwyczaj wywołuje łagodniejsze objawy.
Sezonowość RSV jest podobna do grypy – najwięcej zakażeń odnotowuje się jesienią i zimą.
Jak bardzo RSV jest niebezpieczny?
RSV może być groźny zwłaszcza dla:
- niemowląt i dzieci do 2. roku życia,
- wcześniaków,
- osób starszych,
- pacjentów z chorobami przewlekłymi, takimi jak astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy choroby serca,
- osób z obniżoną odpornością.
W skali globalnej RSV jest jedną z głównych przyczyn hospitalizacji niemowląt. W USA rocznie powoduje około 91 tysięcy hospitalizacji i 4,5 tysiąca zgonów. W Polsce w 2023 roku potwierdzono ponad 38 tysięcy zakażeń RSV, z czego 18 tysięcy dotyczyło dzieci poniżej 2. roku życia.
Jak dochodzi do zakażenia RSV?
Wirus RSV jest bardzo zakaźny i łatwo się rozprzestrzenia:
- Drogą kropelkową – podczas kaszlu, kichania lub rozmowy z osobą zakażoną,
- Poprzez kontakt bezpośredni – wirus dostaje się do organizmu przez oczy, nos lub usta, gdy dotykamy skażonych powierzchni,
- Poprzez przedmioty – RSV może przetrwać na skórze i różnych powierzchniach nawet do 30 godzin, co oznacza, że może być przenoszony przez zabawki, klamki czy telefon komórkowy.
Okres inkubacji i zakaźność RSV
Po dostaniu się do organizmu wirus rozmnaża się w błonach śluzowych nosa i gardła. Okres inkubacji, czyli czas od zakażenia do pojawienia się objawów, wynosi od 2 do 8 dni.
Największa zakaźność występuje w pierwszym tygodniu choroby, ale u niemowląt i osób z osłabioną odpornością wirus może utrzymywać się w organizmie nawet do 4 tygodni, powodując długotrwałe ryzyko transmisji.
Jakie są objawy RSV?
Objawy zakażenia RSV mogą się różnić w zależności od wieku, ogólnego stanu zdrowia oraz stopnia odporności organizmu. U dorosłych i starszych dzieci infekcja zwykle przebiega łagodnie i przypomina przeziębienie, natomiast u niemowląt i osób z grup ryzyka może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie oskrzelików czy zapalenie płuc.
Łagodny przebieg RSV
U dorosłych oraz starszych dzieci RSV często objawia się w sposób podobny do zwykłej infekcji górnych dróg oddechowych. Do typowych symptomów należą:
- katar i zatkany nos,
- kaszel, początkowo suchy, potem mokry,
- ból gardła,
- gorączka (zwykle niewysoka),
- ból głowy,
- osłabienie i uczucie zmęczenia.
Cięższy przebieg RSV u niemowląt i małych dzieci
W przypadku niemowląt, szczególnie tych poniżej szóstego miesiąca życia, zakażenie RSV może być bardzo niebezpieczne. Początkowo infekcja przypomina łagodne przeziębienie, ale w ciągu kilku dni może dojść do znacznego pogorszenia stanu zdrowia.
Wśród typowych objawów cięższego przebiegu RSV u niemowląt znajdują się:
- gorączka (często powyżej 38°C),
- kaszel – początkowo suchy, później mokry i uporczywy,
- katar – obfita wydzielina utrudniająca oddychanie,
- świszczący oddech, trudności w oddychaniu,
- przyspieszony oddech (tachypnoe),
- trudności z pobieraniem pokarmu – niemowlę może niechętnie ssać pierś lub butelkę,
- bezdechy – krótkie okresy zatrzymania oddechu, zwłaszcza u wcześniaków,
- sinica – niebieskawe zabarwienie skóry wokół ust i paznokci wskazujące na niedotlenienie.
W przypadku wystąpienia trudności z oddychaniem, sinicy lub braku reakcji na bodźce należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub udać się do szpitala.
Związek RSV z astmą i innymi chorobami
Badania wykazały, że ciężkie infekcje RSV w dzieciństwie mogą zwiększać ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej w późniejszym życiu. Dzieci, które miały poważne zakażenie RSV w pierwszych latach życia, częściej cierpią na przewlekłe choroby układu oddechowego, takie jak:
- astma,
- przewlekłe zapalenie oskrzeli,
- nadreaktywność oskrzeli.
U dzieci z chorobami przewlekłymi, takimi jak mukowiscydoza czy wrodzone wady serca, zakażenie RSV może mieć wyjątkowo poważne skutki.
Jak leczyć zakażenie RSV?
Nie istnieje jedno specyficzne leczenie przyczynowe RSV, dlatego terapia opiera się głównie na łagodzeniu objawów i wspomaganiu organizmu w zwalczaniu infekcji. W większości przypadków zakażenie przebiega łagodnie i można je leczyć w warunkach domowych. Jednak u niemowląt, osób starszych oraz pacjentów z osłabioną odpornością, infekcja może prowadzić do poważnych powikłań, wymagających hospitalizacji.
Leczenie domowe
W przypadku łagodnego przebiegu choroby stosuje się leczenie objawowe, które obejmuje:
- Nawilżanie powietrza, aby ułatwić oddychanie i zmniejszyć podrażnienie dróg oddechowych,
- Stosowanie inhalacji z soli fizjologicznej w celu rozrzedzenia wydzieliny i ułatwienia jej usuwania,
- Usuwanie zalegającej wydzieliny z nosa, szczególnie u niemowląt, które nie potrafią samodzielnie oczyścić dróg oddechowych,
- Nawadnianie organizmu poprzez podawanie dużej ilości płynów, co pomaga w walce z infekcją i zapobiega odwodnieniu,
- Odpoczynek i unikanie wysiłku fizycznego,
- W przypadku gorączki i bólu można stosować leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Leczenie szpitalne
W cięższych przypadkach, gdy pojawiają się trudności w oddychaniu, sinica, znaczne osłabienie organizmu lub odwodnienie, konieczna może być hospitalizacja. W warunkach szpitalnych leczenie może obejmować:
- Tlenoterapię w celu zapewnienia odpowiedniego natlenienia organizmu,
- Nawodnienie dożylne, jeśli pacjent nie jest w stanie samodzielnie przyjmować płynów,
- Leczenie wspomagające, takie jak inhalacje z lekami rozszerzającymi oskrzela lub glikokortykosteroidy wziewne,
- W najcięższych przypadkach konieczna może być wentylacja mechaniczna.
Jak zapobiegać zakażeniu RSV?
Ze względu na brak specyficznych leków przeciwwirusowych, zapobieganie zakażeniu RSV opiera się przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny i unikania kontaktu z osobami chorymi.
- Częste mycie rąk wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund,
- Unikanie kontaktu z osobami przeziębionymi, zwłaszcza jeśli w otoczeniu znajdują się niemowlęta lub osoby starsze,
- Regularne dezynfekowanie powierzchni i przedmiotów, które mogą być skażone wirusem, takich jak zabawki, klamki czy telefony,
- Unikanie zatłoczonych miejsc w sezonie zwiększonej liczby zakażeń (jesień-zima),
- Zakrywanie ust i nosa podczas kichania i kaszlu oraz używanie jednorazowych chusteczek higienicznych,
- Unikanie palenia tytoniu w pobliżu dzieci, ponieważ dym tytoniowy zwiększa ryzyko powikłań po zakażeniu RSV.
Szczepienia przeciwko RSV
Do niedawna nie było szczepionki przeciwko RSV, jednak w 2023 roku w Unii Europejskiej zatwierdzono dwie szczepionki: Arexvy (GSK) oraz Abrysvo (Pfizer).
- Arexvy jest przeznaczona dla dorosłych w wieku 60 lat i starszych i wykazuje skuteczność na poziomie 82,6% w zapobieganiu zakażeniom dolnych dróg oddechowych.
- Abrysvo może być stosowana zarówno u osób powyżej 60. roku życia, jak i u kobiet w ciąży, aby chronić niemowlęta w pierwszych miesiącach życia.
Szczepienia są szczególnie zalecane osobom z grup ryzyka, ponieważ mogą znacznie zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań związanych z zakażeniem RSV.
Podsumowanie
Syncytialny wirus oddechowy (RSV) to częsty, ale niebezpieczny patogen, który może powodować poważne infekcje układu oddechowego, szczególnie u niemowląt, osób starszych i pacjentów z obniżoną odpornością. W większości przypadków infekcja przebiega łagodnie i można ją leczyć w domu, jednak u niektórych pacjentów może prowadzić do hospitalizacji.
Najważniejsze w profilaktyce RSV jest przestrzeganie zasad higieny, unikanie kontaktu z chorymi oraz szczepienia w grupach ryzyka. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, takich jak trudności w oddychaniu, sinica czy odwodnienie, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące RSV lub zauważyłeś niepokojące objawy u siebie lub bliskich, skorzystaj z konsultacji online z lekarzem na naszej stronie. Dzięki temu szybko uzyskasz profesjonalną pomoc bez wychodzenia z domu.